ඉන්හේලර් භාවිතයේදී කළ යුතු හා නොකළ යුතු දේ
ඇදුම සහ COPD වැනි ශ්වසන රෝග වලට ප්රතිකාර කිරීමේදී, ඉන්හේලර් වැදගත් කාර්යභාර්යයක් ඉටු කරයි. ඔබේ ඉන්හේලරය කාර්යක්ෂමව භාවිතා කිරීමට සහ ඔබේ ශ්වසන රෝගය පාලනය කර ගැනීමට උපකාරී වන උපදෙස් කිහිපයක් මෙන්න. ඔබ ඉන්හේලරය නිවැරදිව භාවිතා කරන බව සහතික කර ගැනීම සඳහා රෝගියාගේ තොරතුරු පත්රිකාවේ සඳහන් උපදෙස් අනුගමනය කරන්න.
කළ යුතු දේ -
- පැටලීම වළක්වා ගැනීම සඳහා ඔබේ පාලක සහ සහනකාරක ඉන්හේලර් ලේබල් කරන්න.
- ඉන්හේලරය භාවිතා කිරීමට පෙර හොඳ හුස්මක් ගෙන, හුස්ම සම්පූර්ණයෙන් පහත හෙළන්න
- මුඛයෙන් ඉන්හේලරය ඉවත් කිරීමෙන් පසු, තත්පර 10 ක් හෝ පහසු ප්රමාණයකට ඔබේ ප්රාශ්වාස නොකර තබා ගන්න.
- තවත් මාත්රාවක් අවශ්ය නම්, දෙවන මාත්රාව ගැනීමට පෙර අවම වශයෙන් විනාඩි 1 ක් රැඳෙන්න.
- ඔබේ ඉන්හේලරය තුළ ඉතිරිව ඇති මාත්රා ගණන පරීක්ෂා කරන්න.
- මාත්රා ගණකයක් ඇති විට, මාත්රා කවුන්ටරයේ වර්ණය කොළ සිට රතු දක්වා වෙනස් වීම හෙවත් අඩු මාත්රාවක් පෙන්නුම් කරන විට, නව ඉන්හේලරයක් මිලදී ගැනීම ගැන සලකා බලන්න.
- තොරතුරු පත්රිකාවේ සඳහන් කර ඇති පිරිසිදු කිරීමේ සහ සේදීමේ උපදෙස් අනුගමනය කරන්න
- නිවසින් බැහරව යන විට ඔබේ සහනකාරක ඉන්හේලරය සහ වෛද්යවරයාගේ බෙහෙත් වට්ටෝරුව සෑම විටම ළඟ තබා ගන්න
- ඔබේ වෛද්යවරයා සමඟ කතා කර ඉන්හේලර් පිළිබඳව ඔබට ඇති සැක දුරු කරගන්න.
නොකළ යුතු දේ -
- ඔබේ ඉන්හේලරය තුළට ප්රාශ්වාස කිරීමෙන් වළකින්න.
- මාත්රා කවුන්ටරයක් තිබේ නම්, මාත්රා කවුන්ටරයේ ඇති සංඛ්යා වෙනස් නොකරන්න.
- කල් ඉකුත්වන දිනය ඉක්මවා ඉන්හේලරය භාවිතා නොකරන්න.
- නිර්දේශිත මාත්රාව ඉක්මවා නොයන්න.
ඉන්හේලර් වර්ග
ඉන්හේලර් හරහා ගත හැකි ඖෂධ වර්ග දෙකක් තිබේ. ඒවා නම්, පාලක හෝ නිවාරක (මෙය ඔබේ රෝග ලක්ෂණ පාලනය කිරීමට උපකාරී වේ) සහ සහනකාරක (මෙය රෝග ලක්ෂණ උත්සන්න වූ විට හෝ ඇදුම ඇති වූ විට ක්ෂණික සහනයක් සපයයි) වේ. ඉන්හේලරයෙන් ගන්නා ඖෂධ සෘජුවම පෙනහළු වෙත ළඟා වන බැවින් ඇදුම සහ COPD සඳහා ප්රතිකාර කිරීමට සහ පාලනය කිරීමට ආරක්ෂිතම සහ ඵලදායීම ක්රමය ඉන්හේලරය බවට ඔප්පු වී ඇත.
ප්රෙශරයිස්ඩ මීටර් ඩෝස් ඉන්හේලර්, ඩ්රයි පවුඩර් ඉන්හේලර්, නෙබියුලයිසර් ලෙස ඉන්හේලර් වර්ග 3කි
1. පීඩන මැනුම් මාත්රාව ආශ්වාස කරන්නන් (pMDIs)
පම්ප් ඉන්හේලර් ලෙසද හැඳින්වෙන මේවා බහුලව භාවිතා වන ඉන්හේලර් වර්ගය යි. ඒවා ප්රොපලන්ට් සමග ස්ප්රේ එකක් මෙන් පෙනහ`ඵවලට නිශ්චිත ඖෂධ ප්රමාණයක් ලබා දෙන අතර, එය ආශ්වාස කළ යුතු වේ. එය ක්රියාත්මක වන සෑම අවස්ථාවකම මාත්රාවක් බැගින් නිකුත් කරයි. මෙයින් අදහස් කරන්නේ සෑම අවස්ථාවකදීම එකම ප්රමාණයක ඖෂධ ප්රමාණයක් නිකුත් කරන බවයි. මෙම ඉන්හේලර් ක්රියාත්මක වන්නේ රෝගියාගේ ආශ්වාස කිරීමේදී නොවේ. මේ නිසා ඉන්හේලරය ක්රියාත්මක වනවාත් සමගම ආශ්වාස කළ යුතු වේ. චඵෘෂ උපාංග මාත්රා ගණකයක් සමගද පැමිණෙන බැවින් පහසුවෙන් ඉතිරිව ඇති ඖෂධ ප්රමාණය නිර්ණය කරගත හැකිය
පහත උපාංග pMDI සමග පහසුවෙන් භාවිතා කළ හැක
Zerostat VT Spacer
Zerostat VT Spacer එක pMDI වෙත සබැඳිය හැක. එය pMDI ඉන්හේලරය ක්රියා කරවීමෙන් පසු ටික වේලාවක් ඖෂධ රඳවා තබා ගනී. එවිට ඖෂධ ආශ්වාස කිරීමට වේලාවක් ලැබෙන බැවින් ඉන්හේලරය ක්රියාත්මක කරනවාත් සමගම ආශ්වාස කළ යුතු නොවේ. Spacer එක මු`ඵ මාත්රාවම ආශ්වාස කිරීමට අවස්ථාව සලසයි.
Baby Mask
ඔබේ දරුවාට Zerostat VT එකෙහි මුඛයේ තබන කොටස රඳවා ගැනීමට නොහැකි නම් එයට Baby Mask එක සම්බන්ධ කිරීමෙන් පසු ඉන්හේලරය භාවිතා කළ හැකියි
Baby Mask එක නිසා දරුවාට සාමාන්ය හුස්ම ගන්නා ආකාරයටම පහසුවෙන් ඖෂධ ආශ්වාස කළ හැකි වේ. pMDI ඉන්හේලරය භාවිතයේදී මුඛය හොඳින් වසා ගැනීමට නොහැකි අයට මෙය වැදගත් වේ.
Huf Puf Kit
Huf Puf එකෙහි Spacer එක සහ baby mask එක අඩංගු කර තිබේ. එය මේ දෙකම සම්බන්ධ කරවූවක් බැවින් හදිසි අවස්ථාවකදී කල් ගත නොකර භාවිතයට ගත හැකිය
2. Dry Powder Inhalers (DPIs)
මෙම වර්ගයේ ඉන්හේලර් වියළි කුඩු ආකාරයෙන් ඖෂධ ලබා දෙයි. DPI ක්රියා කරන්නේ ආශ්වාසයත් සමගයි. එනම්, උපාංගය ක්රියා කරවීම සඳහා ආශ්වාස කළ යුතු වේ. pMDI ඉන්හේලර් සමග සසඳද්දී ප්රොපලන්ට් අනවශ්ය නිසාත්, ක්රියාත්මක කරනවාත් සමගම ආශ්වාස කිරීමට අවශ්ය නොවන නිසාත් මේවා භාවිතය පහසුය. සාමාන්යයෙන් DPI වෙත යෙදිිය හැක්කේ එක් මාත්රාවක් පමණක් නමුත් බහු මාත්රා උපකරණ ද පවතී.
Revolizer
Revolizer යනු පහසුවෙන් භාවිතා කළ හැකි DPI එකකි. එයට rotacaps නමැති බෙහෙත් කරල් යොදනු ලැබේ. ආශ්වාස කරන ප්රමාණය අඩු වූ විට පවා එය නිවැරදි ඖෂධ මාත්රාවක් සමග වඩාත් කාර්යක්ෂමව ස්ප්රේ කරයි.
DP Haler
DP Haler යනු භාවිතයට පහසු, විනිවිද පෙනෙන DPI එකකි. එයට සාමාන්යයෙන් rotacaps නමැති බෙහෙත් කරල් යොදනු ලැබේ. එය විනිවිද පෙනෙන නිසා ඔබ ඖෂධ සියල්ලම ආශ්වාස කළා ද යන්න දැකිය හැකි වේ.
3. Nebulizers
pMDI සහ DPI මෙන් නොව Nebulizer වලින් ආශ්වාසයට පහසු වන ලෙස දියර ඖෂධ බිඳිති බවට පත් කරවයි. Nebulizer ක්රියාත්මක කරනවාත් සමග අශ්වාස කළ යුතු නොවේ. එය ක්ෂණිකව සහ ඵලදායීව මීදුමක් ආකාරයෙන් පෙනහ`ඵ වෙත ගමන් කරයි. ඇදුම ඇති වූ විට Nebulizer භාවිතයෙන් අත දරුවන්, කුඩා දරුවන්, වැඩිහියන්, හදිසි රෝගීන්, සිහිය නොමැති රෝගීන්ට ප්රතිකාර කළ හැකි අතර, pMDI හෝ DPI ඉන්හේලර් ඵලදායීව භාවිතා කිරීමට නොහැකි අයට උචිත වේ.
වෛද්යවරයා හමුවිය යුතු අවස්ථාව
ඔබට සෙම්ප්රතිශ්යාව හෝ ශ්වසන මාර්ගයේ ඉහළ කොටසේ ආසාදනයක් ඇති විට මඳක් හුස්ම හිරවීම සාමාන්ය දෙයකි. එවැනි අවස්ථාවන්හිදී, ඔබේ වෛද්යවරයා විසින් නිර්දේශ කරනු ලබන ඖෂධ මඟින් ඔබේ ශ්වසන මාර්ගවල ඇති ශ්ලේෂ්මල (සෙම) අවහිරතා ඉවත් කිරීමට සහ වීස් එක නැවැත්වීමට උපකාරී වේ.
කෙසේ වෙතත්, ඔබට පැහැදිලි හේතුවක් නොමැතිව වීස් එක හෝ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුව / වේගවත් හුස්ම ගැනීමක් සමඟ ඔබේ හුස්ම හිරවීම නිරන්තරයෙන් සිදු වේ නම්, නිවැරදි රෝග විනිශ්චය සහ නිවැරදි ප්රතිකාර ලබා ගැනීමට වහාම වෛද්ය උපදෙස් ලබා ගත යුතුය.
හුස්ම ගැනීමේදී ශබ්දයක් ඇසීම යනු?
හුස්ම ගැනීමේදී පපුවෙන් නොසිතාම ඇති වන රාං-රූං ශබ්දය වීස් එක (Wheeze) ලෙස හැඳින්වේ. මෙය සාමාන්යයෙන් ප්රාශ්වාසය සමඟ ඇති වුව ද ආශ්වාසයේදී ද ඇසිය හැක. එය බ්රොන්කයිටීස්, COPD හෝ ඇදුම රෝග ලක්ෂණයක් විය හැක. නැතහොත් ශ්වසන මාර්ගයේ අවහිරතාවක් හෝ ස්වරාලයේ ගැට`ඵවක් විය හැකිය.
නිසි ප්රතිකාර හරහා වීස් එක සුව කළ හැක. නූතන වෛද්ය විද්යාවේ නිසි ප්රතිකාර ඇති බැවින් එය සුව කළ හැකි නිසා කිසිදු බියවීමක් අවශ්ය නොවේ.
වෛද්යවරයා හමුවිය යුතු අවස්ථාව
නොනවතින කැස්සට නිසි වෛද්ය ප්රතිකාර අවශ්ය වේ. එය රෝගයක පෙර නිමිත්තක් විය හැක. පහත තත්ව ඇත්නම් වෛද්ය උපදෙස් ලබා ගැනීම වැදගත්ය.
- කැස්ස සමග රුධිරය පිටවීම.
- අඛණ්ඩ කැස්ස හේතුවෙන් නින්දට බාධාවීම.
- අධික උණ.
- හුස්ම හිරවීම, හුස්ම ගැනීමේදී හඬක් ඇතිවීම හෝ කටහඬ ගොරෝසු වීම වැනි රෝග ලක්ෂණ.
- ව්යායාම/ආහාර පාලනයකින් තොරව බර අඩු වීම.
- කැස්ස නිසා පපුවේ වේදනාවක් ඇතිවීම
- කැස්ස නිසා පාසල් හෝ රැකියා කටයුතුවලට බාධාවක් වීම.
නොනවතින කැස්ස
කැස්ස යනු ශරීරයේ ශ්වසන මාර්ග සහ පෙනහළුවල ඇති ඕනෑම රෝගකාරකයක් සහ/හෝ ස්රාවයන් ඉවත් කිරීමට උත්සාහ කරන ක්රමයයි. වරින් වර ඇති වන කැස්ස සාමාන්ය දෙයකි. එනමුත්, නොනවතින කැස්සක් යනු කිසියම් රෝගයක පෙර නිමිත්තක් විය හැකිය. එසේ නම්, නොනවතින කැස්ස සහ සාමාන්ය කැස්ස අතර වෙනස කුමක්ද?
නොනවතින කැස්සක් යනු දින කිහිපයකට වඩා වැඩි කාලයක් පවතින කැස්සකි. සාමාන්යයෙන් වැඩිහිටියන්ට සති අටක් සහ ළමුන් තුළ මාසයක් එනම් සති හතරක් පවතී. දුම්පානය, බ්රොන්කයිටිස්, ඇදුම, COPD සහ ශ්වාස නාල ආසාදනය නොනවතින කැස්ස සඳහා හේතු වේ. කෙසේ වෙතත් කරදර විය යුතු නැත. නිවැරදි රෝග විනිශ්චය සහ නිවැරදි ප්රතිකාර සමඟ මෙය පහසුවෙන් පාලනය කළ හැකිය
වෛද්යවරයා හමුවිය යුතු අවස්ථාව
උග්ර හෝ නිදන්ගත බ්රොන්කයිටිස් යන දෙකම සඳහා නිසි ප්රතිකාර ලබා ගත යුතු වේ. එවිට ඇතිවන කැස්සෙහි පහත සඳහන් ලක්ෂණ ඇත්නම්, හැකි ඉක්මනින් ඔබේ වෛද්යවරයා හමුවීම වැදගත් වේ.
- රුධිරය හෝ ඝන/අඳුරු ශ්ලේෂ්මල (සෙම) සහිත කැස්ස
- මුඛයේ තිත්ත රසය.
- නින්දට බාධා වීම.
- සති 3 කට වඩා වැඩි බව.
- පපුවේ වේදනාවක් ඇති කිරීම.
- කතා කිරීමට අපහසු බව.
- හුස්ම ගන්නා විට හඬක් ඇතිවීම සහ/හෝ හුස්ම හිරවීම වැනි වෙනත් රෝග ලක්ෂණ ඇතිවීම.
- එක්වරම බර අඩුවී යාම.
බ්රොන්කයිටිස් යනු කුමක්ද?
ශ්ලේෂ්මල (සෙම) සමඟ ඇති වන කැස්ස සහ හුස්ම ගැනීමේ අපහසුව බ්රොන්කයිටිස් රෝග ලක්ෂණ වේ. එය ආරම්භ වන්නේ ශ්වාසනාලය හෙවත් ශ්වසන මාර්ගයේ ඉහළ කොටස ආසාදනය වී හෝ ප්රදාහයට පත් වී ඉදිමුණු විටය. මෙය නාලය තුළ වාත සංසරණයට බාධා කරවන බැවින් හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයක් ඇති කරයි. බ්රොන්කයිටිස් ගැන කරදර විය යුතු නැත. නිවැරදිව රෝගය විනිශ්චය කිරීමෙන් පසුව ප්රතිකාර ඇරඹිය හැකිය. බ්රොන්කයිටිස් සඳහා පොදු හේතු සමහරක් ලෙස බැක්ටීරියා, වෛරස්, ප්රදාහ, දුම් සහ රසායනික ද්රව්ය දැක්විය හැක.
නිවැරදි රෝග විනිශ්චයක් සහ නිවැරදි ප්රතිකාර මගින් බ්රොන්කයිටිස් සුව කළ හැකිය
බ්රොන්කයිටිස් ආකාර දෙකක් තිබේ –
උග්ර බ්රොන්කයිටිස් - මෙය වඩාත් සුලභ ය. වෛරස් හෝ බැක්ටීරියා ආසාදන හේතුවෙන් ඇති වේ. උණ, කැස්ස, උගුරේ අමාරුව, සහ හුස්ම හිරවීම වැනි රෝග ලක්ෂණ දැකිය හැක. එය සාමාන්යයෙන් සති කිහිපයක් පවතිනු ඇති නමුත් සාමාන්යයෙන් ඉන්පසුව කිසිදු ගැටළුවක් ඇති නොවේ
නිදන්ගත බ්රොන්කයිටිස් - මෙය උග්ර බ්රොන්කයිටිස් වලට වඩා ටිකක් බරපතල ය. මෙම වර්ගය සාමාන්යයෙන් නැවත නැවතත් ඇතිවීම හෝ වැළඳුණු පස දිගු කාලයක් පවතී. එය COPD වැනි අනෙකුත් පෙනහළු ගැටළු සඳහා ද මූලික වෙයි. ප්රධාන රෝග ලක්ෂණ වන්නේ කැස්ස සහ හුස්ම ගැනීමේ ගැටළු මාස ගණනාවක් හෝ වසර ගණනාවක් පැවතීමයි. නිදන්ගත බ්රොන්කයිටිස් සඳහා වඩාත් පොදු හේතුව දුම්පානයයි. මතක තබා ගත යුතු වැදගත්ම දෙය නම් බ්රොන්කයිටිස් යනු සුව කළ හැකි තත්ත්වයක් බවයි
වෛද්යවරයා හමුවිය යුතු අවස්ථාව
ව්යායාම කිරීම, දිවීම, හෝ කන්දක් නැගීමකින් පසු හුස්ම හිරවීම සාමාන්ය දෙයකි. ඇත්ත වශයෙන්ම, ඕනෑම දැඩි ශාරීරික ක්රියාකාරකමකින් පසුව හුස්ම හිරවීම සාමාන්ය දෙයකි. කෙසේ වෙතත්, ඔබ පහත සඳහන් ඕනෑම අවස්ථාවක හුස්ම හිරවීමක් අත්විඳින්නේ නම්, ඊට හේතුව හඳුනා ගැනීමට සහ ඔබේ තත්වය කළමනාකරණය කිරීමට වෛද්යවරයා හමුවිය යුතුයි.
- ශාරීරික ක්රියාකාරකම් වලින් පසු වෙනදාට පෙර ඔබට හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයක් දැනීම.
- වෙහෙසකර නොවන ක්රියාකාරකමක යෙදෙන විට පවා ඔබට හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතාවයක් ඇති වීම.
- කිසිම හේතුවක් නොමැතිව ඔබ හයියෙන් හුස්ම ගැනීමට පටන් ගැනීම.
හුස්ම හිරවීම යනු කුමක්ද?
එය පඩි 10ක් නැඟීමෙන් පසුව හෝ දැඩි ව්යායාමයකින් පසුව වුවද, අප සියලු දෙනාම යම් අවස්ථාවක දී හුස්ම හිරවීම අත්විඳ ඇත. ඔබට හුස්ම ගැනීමට අපහසු වූ විට මු`ඵ සිරුරටම අපහසුතාවක් දැනේ. ඔබ අධික ලෙස වෙහෙස මහන්සි වී ඇත්නම් හුස්ම හිරවීම සාමාන්ය දෙයකි. එවිට ඔබ ශරීරයට වැඩි ඔක්සිජන් ප්රමාණයක් ලබා දීම සඳහා වේගයෙන් හුස්ම ගනියි. කෙසේ වෙතත්, එදිනෙදා කටයුතු වල යෙදී සිටියදීත් ඔබට හුස්ම හිරවීමක් දැනේ නම්, වෛද්යවරයකු හමුවීම වැදගත් ය
හුස්ම හිරවීම යනු ඇදුම, නිදන්ගත පුප්ඵුශීය අවහිරතා රෝගය (COPD), රක්තහීනතාවය සහ කාංසාව වැනි බරපතල තත්ත්වයක රෝග ලක්ෂණයක් විය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, නිවැරදි රෝග විනිශ්චයක් සහ නිසි ප්රතිකාර සමඟ, මෙම සියලු ගැටළු පහසුවෙන් පාලනය කර කළමනාකරණය කළ හැකිය
ඔබට හදිසියේම හුස්ම හිරවීමක් ඇති වූයේ නම් කුමක් කළ යුතුද?
- කලබල නොවී සිටීමට උත්සාහ කරන්න, නැතහොත් හුස්ම හිරවීම වඩාත් නරක අතට හැරෙනු ඇත.
- හුස්ම හිරවීම සඳහා පැහැදිලි හේතුවක් නොමැති නම්, වෛද්යවරයා අමතන්න. නැතහොත් ළඟම රෝහලට යන්න.
- ඔබ ඇදුම රෝගියෙකු නම්, ඔබේ වෛද්යවරයා විසින් නිර්දේශිත සහනකාරක ඉන්හේලරය භාවිතා කරන්න